ХРОНІКА ПАДЗЕЙ
У 2024 ГОДЗЕ
У 2024 ГОДЗЕ
У Мохнартэ адбылася сустрэча Фонду KUT з Познані. Мэтай было распрацаваць гадавы план, вызначыць і абмеркаваць каштоўнасці арганізацыі, а таксама ролі і ўклад кожнага члена ў яе развіццё. Фонд KUT займаецца прасоўваннем культуры і мастацтва, а таксама арганізацыяй мерапрыемстваў, якія папулярызуюць культурныя, мастацкія і эксперыментальныя праекты.
![]()
︎︎︎ Фонд KUT
Ілля Спрынджук правёў фотасесію ў Белавежскай пушчы, экспануючы вялікі вобраз вока ў белым, заснежаным лесе. Праект адсылае да ўзаемаадносін паміж тым, хто бачыць, і тым, хто назірае, дзе глядач і мастацкі твор мяняюцца ролямі назіральніка і назіраемага.
![]()
Вольга Кліп, беларуская мастацкая крытыкеса і галерыстка, якая знаходзіцца ў эміграцыі, скарысталася магчымасцю спыніцца ў Мохнартэ і папрацаваць над сваімі праектамі, далёка ад абмежаванняў і ціску штодзённага жыцця.

︎︎︎ Фонд KUT
Ілля Спрынджук правёў фотасесію ў Белавежскай пушчы, экспануючы вялікі вобраз вока ў белым, заснежаным лесе. Праект адсылае да ўзаемаадносін паміж тым, хто бачыць, і тым, хто назірае, дзе глядач і мастацкі твор мяняюцца ролямі назіральніка і назіраемага.

︎︎︎ больш аб праекце
Вольга Кліп, беларуская мастацкая крытыкеса і галерыстка, якая знаходзіцца ў эміграцыі, скарысталася магчымасцю спыніцца ў Мохнартэ і папрацаваць над сваімі праектамі, далёка ад абмежаванняў і ціску штодзённага жыцця.
ЛЮТЫ
Мы абвясцілі адкрыты набор на мастацкія рэзідэнцыі ў 2024 годзе. У выніку атрымалі заяўкі ад мастакоў, якія жывуць у такіх розных краінах, як Германія, Нідэрланды, Украіна, Грузія, Канада і Польшча. Большасць заявак была прынята.
Мохнартэ падтрымлівала заяўнікаў у іх намаганнях атрымаць гранты на падарожжы.
Мохнартэ падтрымлівала заяўнікаў у іх намаганнях атрымаць гранты на падарожжы.
САКАВІК
Ілля Спрынджук
Саша Вялічка
Таша Кацуба
Эва Фальтер
Ілля Спрынджук і Саша Вялічка правялі фотасесію ў Махнартэ з адным з «Гігантаў», створаных Спрынджуком у Мохнартэ восенню мінулага года. «Гігант» пасля падарожжа па вёсцы на возе, запрэжаным у рарытэтны трактар «Belarus», знайшоў сваё месца ў Mochnarte Giardini.
![]()
︎︎︎ Ілля Спрынджук ︎
︎︎︎ Саша Вялічка ︎
Таша Кацуба правяла тыдзень у Мохнартэ, дапрацоўваючы свой праект «Дзённік слёз». Напрыканцы яе рэзідэнцыі адбылася камерная творчая сустрэча, дзе мастачка падзялілася гісторыяй сваёй працы. Сярод прысутных была Дарота Ярэцка, дырэктарка варшаўскай галерэі STUDIO.
![]()
︎︎︎ больш пра падзею
Госця рэзідэнцыі, Эва Фальтер, удзельнічала ў адаптацыі праекта Фонду Мохнартэ.

︎︎︎ Ілля Спрынджук ︎
︎︎︎ Саша Вялічка ︎
Таша Кацуба правяла тыдзень у Мохнартэ, дапрацоўваючы свой праект «Дзённік слёз». Напрыканцы яе рэзідэнцыі адбылася камерная творчая сустрэча, дзе мастачка падзялілася гісторыяй сваёй працы. Сярод прысутных была Дарота Ярэцка, дырэктарка варшаўскай галерэі STUDIO.

︎︎︎ больш пра падзею
Госця рэзідэнцыі, Эва Фальтер, удзельнічала ў адаптацыі праекта Фонду Мохнартэ.
КРАСАВІК
Яўген Глушань
Curatorial group 4
Розаліна Бусел
Яўген Глушань стварыў сваю інсталяцыю «Safaty Place» у Мохнартэ. Шаснаццаць белых, празрыстых сцягоў былі размешчаны на прамавугольніку плошчай 17 квадратных метраў, пасярэдзіне зялёнага луга. Інсталяцыя была знята аўтарам з дапамогай камеры з аб'ектывам як удзень, так і ноччу. Яна знаходзілася на месцы тры дні, таксама была знята мясцовым тэлебачаннем.
Пазней Яўген Глушань вырашыў зноў усталяваць кампазіцыю белых сцягоў побач з польскай мяжой у Белавежскай пушчы, у запаведніку «Цяло». Для гэтага быў атрыманы неабходны дазвол ад улад Белавежскага нацыянальнага парку і мясцовай часткі Памежнай службы. Інсталяцыя знаходзілася на месцы толькі дзве гадзіны, дастаткова для таго, каб мастак і яго спадарожніца Розаліна Бусел зрабілі фотасесію.
![]()
︎︎︎ Яўген Глушань ︎
Група маладых куратарак, Curatorial group 4, завяршыла свой амаль годавы праект, прысвечаны праектаванню выстаў. Падчас трох рэзідэнцый у Мохнартэ яны даследавалі розныя аспекты жыцця ў пагранічнай зоне. У выніку яны распрацавалі канцэпцыю выставы, якая канцэнтруецца на сцяне, пабудаванай польскімі ўладамі ўздоўж мяжы з Беларуссю, з мэтай спыніць нелегальную міграцыю. Выставачная група мастакоў, імкнулася даследаваць розныя аспекты гэтай праблемы.
︎︎︎ Curatorial group 4 ︎
Розаліна Бусел прывезла ў Мохнартэ сваю керамічную скульптуру «Border Zone I». Гэта дакладная копія мяжовага слупа, які абараняецца стылізаванымі ружовымі шыпамі. Аб'ект быў размешчаны на вяршыні ўзгорка, з выглядам на палі вёскі.
![]()
︎︎︎ Розаліна Бусел ︎
Пазней Яўген Глушань вырашыў зноў усталяваць кампазіцыю белых сцягоў побач з польскай мяжой у Белавежскай пушчы, у запаведніку «Цяло». Для гэтага быў атрыманы неабходны дазвол ад улад Белавежскага нацыянальнага парку і мясцовай часткі Памежнай службы. Інсталяцыя знаходзілася на месцы толькі дзве гадзіны, дастаткова для таго, каб мастак і яго спадарожніца Розаліна Бусел зрабілі фотасесію.

︎︎︎ Яўген Глушань ︎
Група маладых куратарак, Curatorial group 4, завяршыла свой амаль годавы праект, прысвечаны праектаванню выстаў. Падчас трох рэзідэнцый у Мохнартэ яны даследавалі розныя аспекты жыцця ў пагранічнай зоне. У выніку яны распрацавалі канцэпцыю выставы, якая канцэнтруецца на сцяне, пабудаванай польскімі ўладамі ўздоўж мяжы з Беларуссю, з мэтай спыніць нелегальную міграцыю. Выставачная група мастакоў, імкнулася даследаваць розныя аспекты гэтай праблемы.
︎︎︎ Curatorial group 4 ︎
Розаліна Бусел прывезла ў Мохнартэ сваю керамічную скульптуру «Border Zone I». Гэта дакладная копія мяжовага слупа, які абараняецца стылізаванымі ружовымі шыпамі. Аб'ект быў размешчаны на вяршыні ўзгорка, з выглядам на палі вёскі.

︎︎︎ Розаліна Бусел ︎
МАЙ
Надзя Саяпіна
Яўген Булдык (Mufer)
Мікіта Костачка
Глеб Бурнашэў
Лена Давідовіч
Юлія Цвяткова
Надзя Саяпіна прыехала ў Мохнартэ, каб рэалізаваць свой відэапраект «Pokuć». Мастачка, з дапамогай Яўгена Булдыка, стварыла раму, якая нагадвае рог з люстэркам. Яна была размешчана на лясной паляне, дзе адбываліся здымкі. Блізкасць Пушчы Бялавежскай і беларуска-ўкраінскай мяжы мела для мастачкі важлівае эмацыйнае значэнне і сімвалічнае ўздзеянне на створанае відэа. У выніку атрымаўся кароткі фільм, які быў прадстаўлены ў варшаўскай галерэі «Marszałkowska 18».
![]()
Надзя Саяпіна / POKUĆ, 3 хвіліны
Відэа Мікіты Костачкі і Глеба Бурнашэва / 361° фільм
Музыка і сцэнаграфія Яўгена Булдыка (Mufer)
Лена Давідовіч правяла 12 дзён у Мохнартэ, працуючы над праектам «Listen to me, you islands!». Пасля знаёмства з мясцовай візуальнай культурай і гісторыіяй Падляшша, яна стварыла паліхрамію на фасадзе аднаго з дамоў фонда Мохнартэ. Мастачка з Амстэрдама таксама правяла прэзентацыю сваіх папярэдніх праектаў для супольнасці Мохнартэ.
![]()
︎︎︎ больш пра падзею
Юлія Цвяткова прыехала ў Мохнартэ, каб працягнуць працу над сваім праектам «In the skin of an animal». Яна маладая беларуская мастачка, якая зараз вучыцца ў Школе мастацтваў у Брэмене. Юлія правяла тыдзень у Мохнартэ, фатаграфуючы і запісваючы гукі лесу і палёў для свайго праекта. Яна таксама наведала могілкі татараў у Боханіку, дзе знайшла магілы мусульманскіх нелегальных мігрантаў, а таксама прыродны запаведнік Чола.
![]()
︎︎︎ Юлія Цвяткова ︎

Надзя Саяпіна / POKUĆ, 3 хвіліны
Відэа Мікіты Костачкі і Глеба Бурнашэва / 361° фільм
Музыка і сцэнаграфія Яўгена Булдыка (Mufer)
Лена Давідовіч правяла 12 дзён у Мохнартэ, працуючы над праектам «Listen to me, you islands!». Пасля знаёмства з мясцовай візуальнай культурай і гісторыіяй Падляшша, яна стварыла паліхрамію на фасадзе аднаго з дамоў фонда Мохнартэ. Мастачка з Амстэрдама таксама правяла прэзентацыю сваіх папярэдніх праектаў для супольнасці Мохнартэ.

︎︎︎ больш пра падзею
Юлія Цвяткова прыехала ў Мохнартэ, каб працягнуць працу над сваім праектам «In the skin of an animal». Яна маладая беларуская мастачка, якая зараз вучыцца ў Школе мастацтваў у Брэмене. Юлія правяла тыдзень у Мохнартэ, фатаграфуючы і запісваючы гукі лесу і палёў для свайго праекта. Яна таксама наведала могілкі татараў у Боханіку, дзе знайшла магілы мусульманскіх нелегальных мігрантаў, а таксама прыродны запаведнік Чола.

︎︎︎ Юлія Цвяткова ︎
Ілля Спрынджук курыраваў стварэнне 3-метровай бетоннай скульптурнай інсталяцыі на тэрыторыі Мохнартэ. Бетонны блок быў прабіты пучкамі аптычнага кабеля. Інсталяцыя павінна стаць дыпломнай працай мастака пад назвай «Рунь» у Акадэміі мастацтваў у Варшаве.
Працэс стварэння быў задакументаваны Сашай Вялічка.
![]()
Працэс стварэння быў задакументаваны Сашай Вялічка.
Мастак Георгі Ліцычэўскі прыехаў у рэзідэнцыю на некалькі дзён. Мастак, нарадзіўся ва Украіне, быў вядучай фігурай маскоўскай авангардыі мастацтваў 80-х гадоў. Цяпер ён жыве ў Германіі. Яго працы знаходзяцца ў калекцыях Цэнтра Пампіду ў Парыжы, Трэцякоўскай галерэі ў Маскве, Музеі сучаснага мастацтва ў Салоніках, а таксама ў Фондзе Мохнартэ.
![]()
︎︎︎ вікіпедыя
Надзя Саяпіна ўпершыню прадставіла свой відэапраект «Kut», часткова рэалізаваны ў Мохнартэ. Фонд Мохнартэ прынял ўдзел у адкрыцці яе персанальнай выставы ў галерэі «Marszałkowska 18» у Варшаве.

︎︎︎ вікіпедыя
Надзя Саяпіна ўпершыню прадставіла свой відэапраект «Kut», часткова рэалізаваны ў Мохнартэ. Фонд Мохнартэ прынял ўдзел у адкрыцці яе персанальнай выставы ў галерэі «Marszałkowska 18» у Варшаве.
ЖНІВЕНЬ
Маша Шукан
Юра Шуст
Глеб Бурнашэў
Маша Шукан, маладая мастачка і мадэль з Беларусі, якая зараз жыве ў Варшаве, арганізавала мастацкую DJ-вечарыну ў рэзідэнцыі Мохнартэ. Працы Машы былі экспанаваны ў садзе Мохнартэ. У мерапрыемстве прынялі ўдзел, сярод іншых, Уладзімір Грамовіч, Леся Пчолка і Яна Шостак.
︎︎︎ больш пра падзею
Юра Шуст ненадоўга наведаў Мохнартэ. Падчас падарожжа па дзікай Бялавежскай пушчы ён сабраў некалькі мёртвых ствалоў елак. Пазней елкі былі адпраўлены ў Берлін. У канчатковым выніку мастак выкарыстаў іх для стварэння скульптурнай інсталяцыі, прадстаўленай на Міжнароднай выставе мастацтва ў Парыжы ў 2024 годзе.
︎︎︎ Юра Шуст ︎
︎︎︎ website
Глеб Бурнашэў, малады беларускі мастак у эміграцыі, наведаў Мохнартэ для двухдзённай фотасесіі мясцовасці. Некаторыя з яго прац пазней былі дададзены да калекцыі Мохнартэ.
![]()
︎︎︎ Глеб Бурнашэў ︎
︎︎︎ больш пра падзею
Юра Шуст ненадоўга наведаў Мохнартэ. Падчас падарожжа па дзікай Бялавежскай пушчы ён сабраў некалькі мёртвых ствалоў елак. Пазней елкі былі адпраўлены ў Берлін. У канчатковым выніку мастак выкарыстаў іх для стварэння скульптурнай інсталяцыі, прадстаўленай на Міжнароднай выставе мастацтва ў Парыжы ў 2024 годзе.
︎︎︎ Юра Шуст ︎
︎︎︎ website
Глеб Бурнашэў, малады беларускі мастак у эміграцыі, наведаў Мохнартэ для двухдзённай фотасесіі мясцовасці. Некаторыя з яго прац пазней былі дададзены да калекцыі Мохнартэ.
︎︎︎ Глеб Бурнашэў ︎
ВЕРАСЕНЬ
Зміцер Жаўноў
Тэрра Нэйдорф
Сяргей Шабохін
Розаліна Бусел
Яўген Глушань
Мікіта Кадан
Стэфан і Ёанна Фіцнэр
Зміцер Жаўноў правёў тыдзень у мастацкай рэзідэнцыі Мохнартэ, працуючы над спецыфічным праектам "Памежжа", які базуецца на традыцыйнай жывапіснай тэхніцы. Мастак ствараў дзіўных істот, якія з'яўляюцца сумессю жывёл і людзей, іранічна каментуючы палітычнае і сацыяльнае асяроддзе. Яго рэзідэнцыя завяршылася прэзентацыяй праекта для сяброў Мохнартэ.
![]()
︎︎︎ больш аб праекце
Падчас рэзідэнцыі Зміцера суправаджала маладая ўкраінская мастачка, Тэрра Нэйдорф.
Падчас сваёй рэзідэнцыі ў Мохнартэ Тэрра стварыла серыю зямляных скульптур. Аснова з дроту, пакрытая глінай, якая нагадвае снегавікоў. Скульптуры размешчаны ў натуральным асяроддзі.
Было захапленнем назіраць за дыялогамі паміж Тэррай і Зміцерам, калі кожны з іх карыстаўся сваёй мовай (ўкраінскай і беларускай), але яны цудоўна адзін аднаго разумелі. Незадоўга да гэтага з'явілася ідэя зрабіць Мохнартэ платформай для размоў паміж беларускімі і ўкраінскімі мастакамі.
![]()
︎︎︎ больш аб праекце
Падчас Warsaw Gallery Weekend 2024 Фонд Мохнартэ арганізаваў імпрэзу для мастакоў і аматараў мастацтва. У арандаваным памяшканні непадалёк ад Варшаўскага Каралеўскага замка мы мелі гонар сустрэць, сярод іншых, Сяргея Шабохіна, Розаліну Бусел, Яўгена Глушана, Мікіту Кадана, Стэфана і Ёанну Фіцнэраў.

︎︎︎ больш аб праекце
Падчас рэзідэнцыі Зміцера суправаджала маладая ўкраінская мастачка, Тэрра Нэйдорф.
Падчас сваёй рэзідэнцыі ў Мохнартэ Тэрра стварыла серыю зямляных скульптур. Аснова з дроту, пакрытая глінай, якая нагадвае снегавікоў. Скульптуры размешчаны ў натуральным асяроддзі.
Было захапленнем назіраць за дыялогамі паміж Тэррай і Зміцерам, калі кожны з іх карыстаўся сваёй мовай (ўкраінскай і беларускай), але яны цудоўна адзін аднаго разумелі. Незадоўга да гэтага з'явілася ідэя зрабіць Мохнартэ платформай для размоў паміж беларускімі і ўкраінскімі мастакамі.

︎︎︎ больш аб праекце
Падчас Warsaw Gallery Weekend 2024 Фонд Мохнартэ арганізаваў імпрэзу для мастакоў і аматараў мастацтва. У арандаваным памяшканні непадалёк ад Варшаўскага Каралеўскага замка мы мелі гонар сустрэць, сярод іншых, Сяргея Шабохіна, Розаліну Бусел, Яўгена Глушана, Мікіту Кадана, Стэфана і Ёанну Фіцнэраў.
КАСТРЫЧНІК -ЛІСТАПАД
Сяргей Кірушчанка
Аляксей Лунёў
Сяргей Шабохін
Леся Пчолка
Уладзімір Грамовіч
Вольга Мжэльская
Цягам усяго кастрычніка ў рэзідэнцыі Мохнартэ гасціў Сяргей Кірушчанка, рэдкі госць з Мінска. Сяргей Кірушчанка — эмблематычная постаць беларускага сучаснага мастацтва.
Будучы вядучым прадстаўніком беларускага абстракцыйнага мастацтва, Кірушчанка з'яўляецца важнай фігурай для маладога пакалення мастакоў. Яго знакамітая атэлье на вуліцы Няміга была месцам сустрэч такіх мінскіх мастакоў, як Сяргей Шабохін, Аляксей Лунёў і Уладзімір Грамовіч. Таму яны прыехалі далучыцца да свайго настаўніка.
Падчас месячнага прабывання Кірушчанка стварыў карціну з сваёй серыі: xxxx, якая ў рэшце рэшт узбагаціла калекцыю Мохнартэ.
![]()
︎︎︎ больш пра мастака
Аляксей Лунёў і Сяргей Шабохін падрыхтавалі новую сумесную працу пад назвай TITLE PAGES, у якой яны займаліся беларускай літаратурай, падручнікамі і кнігамі — аналізуючы і змяняючы іх вокладкі, каб надаць выявам новае значэнне.
Вынікі прыбыцця ў рэзідэнцыі былі прадстаўлены ў зале Мохнартэ для нашага найбольш лаяльнага гледача.
![]()
︎︎︎ больш пра мастакоў
У мерапрыемстве таксама прынялі ўдзел Леся Пчолка і Уладзімір Грамовіч, якія ў той самы час праводзілі аднадзённую выставу ў Беластоку ў клубе Zenit у межах праекта Spolem, куратар якога — Томек Паўлоўскі-Ермалаеў. Прадстаўленая там інсталяцыя Лесі Пчолкі была створана раней у Мохнартэ.
Мерапрыемства таксама прыцягнула Вольгу Мжэльскую, беларускую менеджарку культуры, якая жывае ў Варшаве. Вольга шырока вядомая дзякуючы свайму Інстаграм-каналу Little Hedonist, дзе яна таксама прадставіла відэа пра Мохнартэ, якое было знята падчас яе візіту.
![]()
︎︎︎ Вольга Мжэльская ︎
Будучы вядучым прадстаўніком беларускага абстракцыйнага мастацтва, Кірушчанка з'яўляецца важнай фігурай для маладога пакалення мастакоў. Яго знакамітая атэлье на вуліцы Няміга была месцам сустрэч такіх мінскіх мастакоў, як Сяргей Шабохін, Аляксей Лунёў і Уладзімір Грамовіч. Таму яны прыехалі далучыцца да свайго настаўніка.
Падчас месячнага прабывання Кірушчанка стварыў карціну з сваёй серыі: xxxx, якая ў рэшце рэшт узбагаціла калекцыю Мохнартэ.
︎︎︎ больш пра мастака
Аляксей Лунёў і Сяргей Шабохін падрыхтавалі новую сумесную працу пад назвай TITLE PAGES, у якой яны займаліся беларускай літаратурай, падручнікамі і кнігамі — аналізуючы і змяняючы іх вокладкі, каб надаць выявам новае значэнне.
Вынікі прыбыцця ў рэзідэнцыі былі прадстаўлены ў зале Мохнартэ для нашага найбольш лаяльнага гледача.

︎︎︎ больш пра мастакоў
У мерапрыемстве таксама прынялі ўдзел Леся Пчолка і Уладзімір Грамовіч, якія ў той самы час праводзілі аднадзённую выставу ў Беластоку ў клубе Zenit у межах праекта Spolem, куратар якога — Томек Паўлоўскі-Ермалаеў. Прадстаўленая там інсталяцыя Лесі Пчолкі была створана раней у Мохнартэ.
Мерапрыемства таксама прыцягнула Вольгу Мжэльскую, беларускую менеджарку культуры, якая жывае ў Варшаве. Вольга шырока вядомая дзякуючы свайму Інстаграм-каналу Little Hedonist, дзе яна таксама прадставіла відэа пра Мохнартэ, якое было знята падчас яе візіту.
︎︎︎ Вольга Мжэльская ︎
СНЕЖАНЬ
Фонд Tutaka
Катажына Сенкевіч
Наступны невялікі фільм пра нашу рэзідэнцыю быў апублікаваны Фондам Tutaka.
︎︎︎ відэа
︎︎︎ Фонд Tutaka
Дзейнасць Фонду Tutaka накіравана на папулярызацыю беларускай культуры, у тым ліку ў рэгіянальным падляшскім выданні.
Год завершыла рэзідэнцыя народжанай на Падляшшы мастачкі Катажына Сенкевіч. Яна з'яўляецца інтэрмедыяльнай візуальнай мастачкай, якая даследуе сувязі паміж жывапісам і традыцыйным ткацтвам. У жывапісу яна выкарыстоўвае розныя тэхнікі ткацтва, галоўным чынам энкаўстыку. Адзін з такіх твораў быў прадстаўлены на выстаўцы Vehaexhibition у Гродне і Капенгагене і трапіў у калекцыю Мохнартэ.
Кася таксама піша вершы на беларускай мове. Падчас свайго знаходжання яна распрацавала канцэпцыю прэзентацыі сваіх вершаў з выкарыстаннем каліграфічных сродкаў, якія паходзяць з мясцовага традыцыйнага вышывання, якое выкарыстоўваецца для ўпрыгожвання рытуальных ручнікоў.
︎︎︎ больш аб праекце
︎︎︎ відэа
︎︎︎ Фонд Tutaka
Дзейнасць Фонду Tutaka накіравана на папулярызацыю беларускай культуры, у тым ліку ў рэгіянальным падляшскім выданні.
Год завершыла рэзідэнцыя народжанай на Падляшшы мастачкі Катажына Сенкевіч. Яна з'яўляецца інтэрмедыяльнай візуальнай мастачкай, якая даследуе сувязі паміж жывапісам і традыцыйным ткацтвам. У жывапісу яна выкарыстоўвае розныя тэхнікі ткацтва, галоўным чынам энкаўстыку. Адзін з такіх твораў быў прадстаўлены на выстаўцы Vehaexhibition у Гродне і Капенгагене і трапіў у калекцыю Мохнартэ.
Кася таксама піша вершы на беларускай мове. Падчас свайго знаходжання яна распрацавала канцэпцыю прэзентацыі сваіх вершаў з выкарыстаннем каліграфічных сродкаў, якія паходзяць з мясцовага традыцыйнага вышывання, якое выкарыстоўваецца для ўпрыгожвання рытуальных ручнікоў.
︎︎︎ больш аб праекце